Aydınlatma otomasyonu modern aydınlatmanın bir parçasıdır

Aldığım teknik seminerlerden birinde enerjiden bahsedilirken, konuşmacı enerjiyi güçlü bir boğaya benzeterek kontrol edilmesinin önemli olduğunu kontrol edilemez ise zararlı olabileceğinden bahsetmişti. Gerçekten kontrol edildiğinde enerji hayatımızı kolaylaştıran ve yaşam kalitemizi arttıran bir unsur dur. Bir enerji çeşidi olan ışığın dolayısıyla aydınlatmanın da kontrol edilmesi bu önermeden   hareketle önem kazanmaktadır. Gereğinden fazla veya az aydınlatmalar enerji maliyetlerimizi etkileyerek maliyetlerimizi arttıracaktır. Yine fazladan tükettiğimiz enerji daha fazla CO2 salınımı ile global ısınmayı olumsuz etkileyecektir. O halde; “Işık enerjidir, enerji kontrol edilmelidir.”

Geçen yazımızda aydınlatma sistemlerinde  otomasyon ve aydınlatma kontrolü ile neler yapılabileceğinden bahsetmiştik. Bu yazımızda nasıl yapılabileceği konularında bazı teknik bilgileri paylaşacağım. Aydınlatma elektroniği kapsamına giren konular içinde olan otomasyon uygulamaları farklı teknikler kullanılarak yapılabiliyor.

En yaygın olan 1-10V (Amerika için 0-10V) analog diye tanımlayabileceğimiz sitemdir. Floresan lambalar için 1-10V balastlar, Halojen lambalar içinse 1-10V elektronik trafolar, LED’ler için 1-10V LED sürücüler kullanılmaktadır. Genel mantık aydınlatma elektroniği elemanına, otomasyon sitemleri tarafından 1-10V kontrol girişine 1volt verildiğinde lambalar en az, 10V verildiğinde en yüksek seviyede ışık yayacaktır.  1-10v kontrol tesisatı için polarite önemlidir, normal tesisat kabloları kullanılabilir özel kablo kullanılması gerekli değildir.  Bazı marka aydınlatma elektroniği ürünlerinin girişine bağlanacak 10k ohm bir doğrusal potansiyometre aydınlatma seviyesini kontrol eder. Bu yöntemle ışık %5 civarına kadar azaltılabilir (markalara göre değişiklik gösterebilir), ışığı kapatmak için devrenin enerjisini bir anahtarla kapatmak gereklidir. Şekil-1 de bu bağlantıya örnek verilmiştir.

Şekil-1

Bir diğer sistem özellikle LED aydınlatmalar için tasarlanan ve  eskiden beri kullanılan klasik tiryaklı dimmer ile çalışan LED sürücü modelleridir. Burda LED sürücüsünün enerjisi akkor lamlar için tasarlanan  baştan tetiklemeli veya sondan tetiklemeli dimmer üzerinden verilir. Klasik tetiklemeli tiriyaklı dimmer  sistemlerle ışık seviyesi marka ve modele bağlı olarak %25 e kadar azaltılabilir, ışığı kapatmak için LED sürücünün enerjisini bir anahtarla kontrol etmek gereklidir.  Şekil-2 de bu bağlantıya örnek verilmiştir.

Şekil-2

Özellikle koridorlar, yürüme yolları ve garajlar gibi yeler için tasarlanan elektronik sürücüler bir varlık sensörü ile kontrol edilerek kullanılabilir. Bu tip aydınlatmalarda normal zamanda aydınlatmalar %20 seviyesinde (markaya göre değişiklik gösterebilir) çalışmaktadır. varlık sensörü bireyi algıladığında ışık seviyesini %100 e artmasını sağlamaktadır. Bu özel LED sürücülerinde kontrol için bir kontak girişi vardır, varlık sensörü kontrol kontağını  kapattığında sürücüye bağlı LED’ler maksimum ışık vermeye başlar. Işıkları kapatmak için ayrıca kapatma anahtarına ihtiyaç vardır. Şekil- 3 te bu bağlantıya örnek verilmiştir.

Şekil-3

Bir başka yöntem elektronik balast devreleri DMX-512 protokolü ile haberleşecek şekilde tasarlanmıştır veya DMX arabirimi kullanılır. Burada DMX bilgi taşıma hattı 3 damarlı özel bir kablo ile bütün birimlere irtibatlandırılır. DMX protokolu ile çalışan bir otomasyon sitemi ile veya bir DMX konsolu/masası üzerinden 512 adede kadar bireysel LED sürücü kontrol edilebilir. Bu uygulama metodu daha çok eğlence veya reklam amaçlı kullanılan aydınlatmalarda kullanılır.  Şekil-4 de bu bağlantıya örnek verilmiştir.

Şekil-4

Farklı protokollerin kullanıldığı aydınlatma sitemlerinde ihtiyaçlar doğrultusunda protokoller arası haberleşmeyi sağlayan farklı çeviriciler üretici firmalar tarafından piyasaya sunulmuştur. Bu farklı protokolle haberleşen sürücülerin tek bir merkezden kontrol etme fırsatını vermektedir. Örneğin ev ve bina otomasyon sitemlerinde bu ürünler sıkça kullanılmaktadır. Yine aydınlatmada yaygın kullanılan DALI protokolü hakkında bilgileri önümüzdeki yazımda paylaşmayı planlıyorum.

Not: Burada anlattıklarım genel bilgi amaçlıdır. Aydınlatma elektroniği elemanları ilgili firmaların yayınladıkları montaj kılavuzlarını inceleyerek talimatlara göre devreye alınmalıdır.