Aydınlatmada enerji verimliliğine yaklaşımlar
Elektrik enerjisi elde etmek için en çok kullanılan yöntem fosil yakıtların kullanılmasıdır. Fosil yakıtların içindeki karbon’un oksijen’le birleşmesinden ortaya enerji ile birlikte ”karbondioksit” (ki sera gazlarından bir tanesidir) atmosfere salgılanmaktadır ve bu salınım son yıllarda giderek artmıştır. İnsanoğlunun eliyle üretilen sera gazların iklim dengelerini değiştirerek küresel ısınmaya sebep olduğu bilinen bir gerçektir. Dünyanın doğal dengelerine en az olumsuz etki için enerji kaynaklarının verimli kullanılması bir gerekliliktir. Bir diğer arguman dünyada enerji kaynaklarının sınırlı olmasıdır. Her konuda olduğu gibi aydınlatmada da konforumuzdan vazgeçemeyeceğimiz için aydınlatmamızı verimli hale getirmek önde gelen bireysel/toplumsal görevimizdir.
Üretilen elektrik enerjisinin büyük bir bölümü aydınlatmada kullanılmaktadır, bu sebeple enerji verimliliğinde aydınlatmanın payı küçümsenmeyecek kadar önmelidir. Peki aydınlatmada enerji verimliliği nasıl yapılır? sorusuna en optimum cevapları aramaya başlıyalım. Aslında bir enerji yönetici gibi düşünerek aydınlatma sistemimizi sorgulayarak işe başlayabiliriz. Nasıl bir aydınlatma sitemine sahibiz? Aydınlatma sistemimizi nasıl kullanıyoruz? soruları ile işe başlayabiliriz. Bir enerji yöneticisinin enerji etüdü yaparken sorabileceği muhtemel sorular aşağıdakiler olmalıdır.
- Etüd yapılan mekan (yaşanılan veya çalışılan) için aydınlık düzeyleri yeterli midir?
- Mekanda kullanılan armatürler mevcut mekanın aydınlatması için uygun mudur?
- Kullanılan armatürlerin verimlilikleri iyi midir?
- Işık renk sıcaklığı mekan için (mekanın kullanımına göre değişir) uygun mudur?
- Aydınlatma armatürlerin yerden yükseklikleri uygun mudur?
- Görev aydınlatma armatürleri yeterli verimlilikte mi?
- Mekanda doğal ışıktan maksimum faydalanılıyor mu?
- Çalışma masaları ve makine teçhizat yeterli görev aydınlatma ile donatılmış mı?
- Aydınlatma armatürleri periyodik temizleniyor mu?
- Kullanılmadığında lambalar kapatılıyor mu? (lüzumsuz ise söndür 🙂 )
- Tek bir anahtar ile kaç armatür kapatılabiliyor?
- Işıkları kim kapatıyor?
- Hangi alanlar kim tarafından hangi sıklıkla kullanılıyor?
- Daha düşük güçlü yapay ışık kaynakları (lambalar) kullanılabilir mi?
- Toplamda mekanın yüzeyleri ışığı yansıtıyor mu, ışığı emiyor mu?
- Armatürler doğru konumlandırılmış mı?
- Armatürler kamaşmaya neden oluyor mu? (kamaşma standartlarını karşılamalı)
- Aydınlatma sistemi ısı yayıyor mu?
- Daha verimli ışık kaynakları (lambalar) kullanılabilir mi?
- Zamanlayıcılar, hareker sensörleri, varlık sensörleri ve fotoseller etkin olarak kullanılabilir mi?
Bir enerji yöneticisi, bir aydınlatma tasarımcısı veya bir aydınlatma mühendisi bu sorularla işe başlayarak bunların cevaplarına uygun olarak aydınlatma sistemini verimli hale getirmek için çalışmaya başlayabilir. Yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkan planlama ve projeleye bağlı olarak aydınlatma için ihtiyaç duyulan elektrik enerjisi miktarı ve bunun ekonomik karşılıkları hesaplanabilir. Bulunan hesaplar ve maliyetler mevcut durumun ölçülen değerleri ile karşılaştırılarak yapılacak enerji tasarruf oranları ve miktarları hesaplanır.
Konunun en hassas noktası bu aşamada karşımıza çıkıyor, enerji yöneticisi veya tasarımcının yaptığı bu çalışmada çıkan tasarrufun uygulanacak yeni sistemi ne kadar sürede karşıladığı (Yatırımcının tanımı ile yatırım geri dönüş süresi) çok önem kazanıyor. Ülkemizde bu sürenin çok kısa olması beklentisi vardır. Tecrübelerime dayanarak söyleyebilirim ki, 2 yılı aşan yatırım geri dönüş süreleri uzun bulunup proje uygulamaya alınmıyor. Yurt dışında yapılan çalışmalarda enerji verimliliği projelerinde 5 yıla kadar yatırım geri dönüş süreleri makul karşılanıyor.
Ülkemizde yaratılan algı, konvansiyonel ışık kaynaklarının LED lambalar/armatürler ile değiştirmesi yalnız başına enerji verimliliği sağlandığı yönündedir. Aslında yukarıda sorular aydınlatmada verimlilik adına yapılacak birçok argumanın olduğunu gösteriyor. Yapay ışık kaynakları verimlilik çalışmasında sadece bir madde olarak değerlendirilebilir. Gerçekte enerji verimliliğini destekleyen bütün argumalarından toplam olarak aynı anda faydalanmaktır.
Enerji verimliği ile birlikte aydınlık yarınlara…